NORVEÇ'TE MEDFUN TÜRKLER 4 - DAĞISTANLILAR

selamitanatar
3 Eyl 2023
5 dakikada okunur

Güncelleme tarihi: 20 Eyl 2023

Dağıstanlı Salihbek, KuranMuhammed, Msaid, Jamirza, İbrahim, Hasan ve Nurullah.

Bu yazı dizisi hemen hemen aynı olmasının sebebi, hepsinin toplu mezarlıklara taşınmış olmasıdır. Bir mezarlıkta yüzünün üzerinde Türk medfun bulunuyor ve yazının çok uzun olmasına sebep oluyor. Herkes tarafından daha rahat okunması için herkesin geldiği ülkeye göre yazmaya devam ediyoruz.

Yazımızın dördüncüsü olan bu yazıda Dağıstanlı askerler hakkında olacak. Daha önceki yazılarımızda İkinci Dünya savaşında Norveç'te esir edilen ve vefat ettikten (idam/infaz edildikten) sonra gömülen Türk askerleri hakkında yazmıştık. Oslo'da medfun başta Nogay Türkü Amangeldy Jungusjev ve diğerleri.

Dağıstanlı Salihbek Abulajeviç Aliyev, KuranMuhammed Osmanoviç Aliyev, Msaid Ahmedoviç Davudov, Jamirza Agaragimoviç Dzjarmizajev, İbrahim Celilov, Hasan Abdurrahmanov ve Nurullah Alimoviç Ömerov, belki de isimleri belli olmayan veya kimlikleri hakkında fazla bilgi bulunmayan nice kimseler var, ama şimdilik bu 7 Dağıstanlı hakkında olacaktır. Söz konusu şahısların Dağıstanlı olmasına rağmen, bunların Tatar, Nogay, Çerkes, Avar, Çeçen veya diğerleri, bunlardan hangi topluluklara ait olduğu bilinmiyor.

Fotoğraf: Falstadsenteret Arne Langås: FSM.FOTO.C.0014: İsim levhası (Dubovitsjenko-Ebizejev) Tjøtta Sovyet savaş mezarlığı (2021)

Çoğunun başta Elvenes/ Skafferhullet mezarlığına (biri hariç Hasan Beisfjord mezarlığına) gömülmüş sonra Tjøtta toplu mezarlığına taşınmıştır, bir tanesi de ilk önce Ørland mezarlığına gömülmüş sonra Vinjeøra toplu mezarlığına taşınmıştır.

Daha önce ''Elevenes/Skafferhullet'' savaş mezarlığına gömülen Rus askerleri 1951'de ''Operasyon Asfalt'' ile 511 Rus askerleri toplu mezara, '' Tjøtta sovjetiske krigskirkegård'' (Tjøtta Sovyet savaş mezarlığına) taşındı. 1959'da telgraf direkleri dikilme çalışmaları esnasında, isimleri belli olmayan toplu cesetler bulunmuş, aynı sene kasım ayında 320 ceset ve 1960 baharında birkaç ceset daha bulunmuştur. Toplam sayısı bilinmeyerek Elvenes/Skafferhullet toplu mezarlığa gömülmüştür. Operasyon asfalt denilmesinin sebebi cesetler çıkarılınca cesetlerin asfaltlı olduğu bu isimle anılmaya başladı.

Fotoğraf: Elvenes - Googlemaps'dan alınmıştır.

"Skafferhullet" Norveç ve Rusya sınırın adı ve yakınında Güney-Varanger garnizonu bulunmaktadır. Elevenes'deki İlk mezarlıkta hala bir anıt mevcuttur, 1979'da çekilmiş bir fotoğraf alttadır.

Fotoğrafın alınığı sayfa: https://www.krigsgraver.no/nb/graveSite?id=445

Fotoğraf: Syvertsen/Savaşmezarları hizmetleri: ''Fortegnelse over sovjetiske krigskirkegårder''Sovyet savaş mezarlıklarının listesi (1979): s. 79, Skafferhullet (Elvenes) anıtı.

Tjøtta mezarlığına 1951'de ilk anıt dikilmiş, ama anıtın olduğu toprağa don vurmasından dolayı toprakta yırtılma ve dikili anıtın yerinden kayması, çalışma esnasında anıtın altında daha fazla ceset bulunması, güvenlik nedeniyle eski anıtı yıkma kararı alınarak, yıkılmştır.

Fotoğraf: Falstadsenteret Arne Langås: FSM.FOTO.C.00087.1: Tjøtta Sovyet savaş mezarlığı başanıtı (2021).

Yeni anıt eskisine benzeme şartı ile Norveç-Rusya komisyonu tarafından onaylanarak, oymacı Gunnar Janson ve yeşillik alanı peyzaj mimarı Karen Reistad'ın çalışmaları ile 1955'te bitirilmiştir. Anıt' ta ''1941-1945 yılları arasında Norveç'te hayatını kaybeden ve buraya gömülen Sovyet askerlerinin anısına'' yazılıdır.

Fotoğraf: Falstadsenteret Arne Langås: FSM.FOTO.C.00087.2: Tjøtta Sovyet savaş mezarlığı başanıt detayı (2021).

Rus askerlerinden bine yakının ismi belli, ama yedi bin tanesi isimlenmeyi bekliyor. Bunların 2500 tanesi MS ''Rigel'' alman esir gemisi ile, açık deniz 'de seyrederken İngilizler tarafından batırılır ve 2500 esir ölür. Ancak 1970'te kalıntı altına olan cesetlere ulaşarak çıkartılır. Daha niceleri var isimlenmeyi bekliyor ve bunları arasında kim bilir ne kadar Türk asıllı askerlerde vefat etmiştir.

Fotoğraf: Falstadsenteret Arne Langås: FSM.FOTO.C.00003: İsim levhası (Abakumov-Alijev) Tjøtta Sovyet savaş mezarlığı (2021)

Fotoğraf: Tjøtta - Googlemaps'dan alınmıştır.

Salikhbek Abulajevitsj Alijev

Салихбек Абдулаевич Алиев

Fotoğraf: Falstadsenteret / Arne Langås: FSM.FOTO.C.00003: İsim levhası (Abakumov-Alijev) Tjøtta Sovyet savaş mezarlığı (2021)

Doğum: 1920 Yeri: Dağıstan, Rusya

Tutuklanma Tarihi: 27. Haziran 1941 Yeri: Letonya

Ölüm: 7. Mart 1942 Yeri: Narvik, Furumoen, Nordland, Norveç

Rütbesi: Er. Esir numarası: 242. Esir kampı yeri: Elvenes. Esir kampı ismi: 330

Baba adı Abdulai (AbdülHay?), Anne'nin kızlık soyadı Arbuchanowa. Ölüm haberi Abdulai Alijeff'e Dagestan, Kairakenskij Rayon, Tschiwagno köyüne haber verilmiştir yazıyor.

Kuranmukhamed Osmanovitsj Alijev

Куранмухамед Османович Алиев

Fotoğraf: Falstadsenteret / Arne Langås: FSM.FOTO.C.00003: İsim levhası (Abakumov-Alijev) Tjøtta Sovyet savaş mezarlığı (2021)

Doğum: 10. Mayıs 1920 Yeri: Dağıstan, Rusya

Tutuklanma Tarihi: 28. Haziran 1941 Yeri: Letonya

Ölüm: 22. Mart 1942 Yeri: Narvik, Furumoen, Nordland, Norveç

Rütbesi: Er. Esir numarası: 265. Esir kampı yeri: Elvenes. Esir kampı ismi: 330

Baba adı Osman, Anne'nin kızlık soyadı Machmudowa. Vurularak infaz edilmiştir yazıyor. Ölüm haberi Osman Alijeff'e Dagestan, Tscherodinski Rayon, Mugoroch köyüne haber verilmiştir yazıyor.

Msaid Akhmedovitsj Daudov

Мсаид Ахмедович Даудов

Fotoğraf: Falstadsenteret Arne Langås: FSM.FOTO.C.00011: İsim levhası (Dabisja-Denisov) Tjøtta Sovyet savaş mezarlığı (2021)

Doğum: 1915 Yeri: Dağıstan, Rusya

Tutuklanma Tarihi: 24. Haziran 1941 Yeri: Letonya

Ölüm: 21. Ocak 1942 Yeri: Narvik, Furumoen, Nordland, Norveç

Rütbesi: Er. Esir numarası: 218. Esir kampı yeri: Elvenes. Esir kampı ismi: 330

Baba adı Achmed, Anne'nin kızlık soyadı Kaschimowa. Ölüm haberi Achmed Daudoff'a Dagestan, Machatschkala, Rayon Karabudach, Gubden köyüne haber verilmiştir yazıyor.

Dzjarmurza Agaragimovitsj Dzjarmizajev

Джамурза Агарагимович Джармизаев

Fotoğraf: Falstadsenteret Arne Langås: FSM.FOTO.C.00014: İsim levhası (Dubovitsjenko-Ebizejev) Tjøtta Sovyet savaş mezarlığı (2021)

Doğum: 10. Haziran 1919 Yeri: Dağıstan, Rusya

Tutuklanma Tarihi: Yeri: Letonya

Ölüm: 8. Şubat 1942 Yeri: Narvik, Furumoen, Nordland, Norveç

Rütbesi: Er. Esir numarası: 252. Esir kampı yeri: Elvenes. Esir kampı ismi: 330

Baba adı Dschamurza, Anne'nin kızlık soyadı Nebejawa. Sivilhayatta İşçi. Ölüm haberi Agaragim Dscharmisajeff'e Dagestan, Achtinowski Rayon, Gra köyüne haber verilmiştir yazıyor.

Ibragim Dzjalilov

Ибрагим Джалилов

Fotoğraf: Falstadsenteret Arne Langås: FSM.FOTO.C.00014: İsim levhası (Dubovitsjenko-Ebizejev) Tjøtta Sovyet savaş mezarlığı (2021)

Doğum: Yeri: Masjargi, Dağıstan, Rusya

Ölüm: 24. Eylül 1941 Yeri: Narvik, Furumoen, Nordland, Norveç

Rütbesi: Atıcı. Esir numarası: . Esir kampı yeri: Elvenes. Esir kampı ismi: 330

Gasan Abdurakhmanov

Гасан Абдурахманов

Fotoğraf: Falstadsenteret / Arne Langås: FSM.FOTO.C.00003: İsim levhası (Abakumov-Alijev) Tjøtta Sovyet savaş mezarlığı (2021)

Doğum: 1914 Yeri: Dağıstan, Rusya

Ölüm: 22. Şubat 1945 Yeri: Beisfjord, Ankenes, Narvik, Nordland, Norveç

26.ncı sırada ismi yazılıdır.

Beisfjord mezarlığı anıtı aşağıdaki resim görülür, 305 ceset buradan Operasyon asfalt ile Tjøtta Sovyet savaş mezarlığı taşınmıştır.

Fotoğraf: Syvertsen/Savaşmezarları hizmetleri: ''Fortegnelse over sovjetiske krigskirkegårder''Sovyet savaş mezarlıklarının listesi (1979): s. 73, Beisfjord anıtı.

Beisfjord Sovyet mezarlıkları aşağıdaki resim görülür

Fotoğraf: Nordland müzesi/ Fotoğrafçı: Anonim: NM.F.009174-00039: Beisfjord Sovyet savaş mezarları (1945)

Solda - Ørland, sağda Vinjeøra : fotoğraf Googlemaps'dan alınmıştır.

Ørland mezarlığına orada ölen 66 tane Rus askerleri gömülmüş, savaştan sonra 10 tane daha nakli yapılmış, biri Hasselvika ve 9 tanesi Storfrosna'dan getirilmiştir. Kayıtlara göre 1953'te Vinjeøra mezarlığına taşınacak cesetler 180 asker olması gerekirken 76 tane bulunup, taşınıyor.

Fotoğraf: Syvertsen/Savaşmezarları hizmetleri: ''Fortegnelse over sovjetiske krigskirkegårder''Sovyet savaş mezarlıklarının listesi (1979): s. 64, Vinjeøra savaş mezarlığı anıtı ve girişi.

1953'te Vinjeøra mezarlığına 165 Rus askerleri gömülmüştür. Nakli yapılmış cesetler Jaktøya (8 tane), Leinstrand (Øysand) (39), Rottem mezarlığı Heim'da (1), Snillfjord (16), Vinje mezarlığı (25) og Ørland mezarlığı (76).

Fotoğraf: Falstadsenteret:Vinjeøra savaş mezarlığı anıtı. Arne Langås, Falstadsenteret (2018).

Anıt' ta ''1941 - 1945 savaş esnasında hayatını kaybeden Sovyet vatandaşlarının ve burada gömülenlerin anısına'' yazılıdır.

Norulla Aleimovitsj Umarov

Норулла Алеимович Умаров

Fotoğraf: Falstadsenteret: Vinjeøra savaş mezarlığı mezar isim levhası . Arne Langås, Falstadsenteret (2018).

Doğum: 1918 Yeri: Ritla, Dağıstan, Rusya

Tutuklanma Tarihi: 25. Haziran 1941 Yeri: Kaunas

Ölüm: 21. Aralık 1941 Yeri: Ørlandet, Ørland, Güney-Trøndelag, Norveç

Rütbesi: Er. Esir numarası: 563. Esir kampı yeri: Ørland. Esir kampı ismi: 330

Fotoğraf: Falstadsenteret: Vinjeøra savaş mezarlığı mezar anıtı ve isim levhaları . Arne Langås, Falstadsenteret (2018).

Baba adı Aleim (Alim?), Anne'nin kızlık soyadı Hella. Ölüm haberi Alim Umar'a Dagestan, Machatschkala, Tscherodinski Rayon, Ritla köyüne haber verilmiştir yazıyor.

Daha ismini bildiğimiz ama yeterince kendisi ile ilgili bilgimiz olmayan ve isimleri dahi belirlenmeyen nice askerler medfun. Elimizde daha çok bilgi geldikçe aktaracağız. Daha önce bahsettiğim arkadaşım Talgat M. ZHUMAGULOV'un (Kazakistan Norveç Konsolosluğu / Bakan yardımcısı, Misyon başkan yardımcısı) sayesinde bulduğum bu mezarlıklara ve bilgilere müteşekkirim. Umarım ki, gidebilirsek oralara, ruhlarına Fatiha-i şerife ve dua okumayı, gidemesek, olduğumuz yerden okumayı bir borç bilirim..